"Ευχαριστώ αυτούς που κράτησαν τη Θρησκεία μου, τη Γλώσσα μου και την Εθνικότητά μου, για να είμαι Χριστιανός και να λέγομαι Έλληνας."


(Παύλος Βρέλλης)





«Δεν ήρθε πρώιμα η άνοιξη κι ουδέ το καλοκαίρι.

Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδάμε,

γιατί ελευτερωθήκανε, αητέ, τα Γιάννενά μας!»






«Την Ιστορία μελέτα παιδί μου,
γιατί έτσι όχι μόνο τον εαυτό σου και τη ζωή σου θα κάμεις ένδοξη και χρήσιμη στην ανθρώπινη κοινωνία,
αλλά και το μυαλό σου οξυδερκέστερο και διαυγέστερο... »
[Ιπποκράτης]





Οι Κρητικοί στον αγώνα για την ελευθερία της Ηπείρου


...εκιά που ζουν οι αετοί και αγνοούνε οι ...κουτοί
ΕλληνοΚρητίκαρος με ΚρητικοΕλληνίδα
κρατήσανε πολύ γερά πολιτισμού κοιτίδα.
Ήρθανε και στην Ήπειρο να την ελευθερώσουν
δόξα αμάραντη παντού στον τόπο να απλώσουν!


Από την εφημερίδα: "ΤΑ ΝΕΑ ΤΩΝ ΦΙΛΙΑΤΩΝ"



Μαχητές του εθελοντικού σώματος του οπλαρχηγού Φαρμάκη
(γύρω στα 1908). 
Φωτογραφία από το αρχείο της  Ηπειρωτικής Εταιρείας.



Δημοτικό τραγούδι

Κρητικόπουλο ψυχομαχεί στου Μπιζανιού τη ράχη

Δεν έχει μάνα να τον κλαίει, κύρη να τον λυπάται,

ούτε αδερφό ουτ΄αδερφή να τον ψυχοπονάται,

μόνο το δεκανέα ντου κι εκείνος τον λυπάται.


- Σηκώσου, στρατιώτη μου, κι αντρείο παλικάρι,

να πάρεις το τουφέκι σου να πάμεν- ε στη μάχη,

τσι Τούρκους να νικήσομε κι ύστερα να ποθάνεις.

Για να’χω ώρα πλειότερη το μνήμα σου να σκάψω

και σαν αντρείο Κρητικό να κάτσω να σε κλάψω.


- Παρακαλώ σας, βρε παιδιά κι αντρεία παλικάρια,

το μνήμα μου να σκάψετε στο μπλιο ψηλό χαράκι,

για να θεωρώ τσι κανονιές, που’ρχοντ’ απ΄το Μπιζάνι,

να βλέπω και τα Γιάννενα, τη λίμνη τη μεγάλη.


Κι αν πάτε και στον τόπο μου, να πείτε τση μαμάς μου,

τση μπλια καλής ξαδέρφης μου και τσ΄αγαπητικάς μου,

πέτε τσης πως παντρεύτηκα στου Μπιζανιού τη ράχη.

Την πλάκα πήρα πεθερά, τη μαύρη γης γυναίκα

και τα σφαιρίδια κανονιού αδέρφια κι αξαδέλφια.


Κι όντεν ασπρίσ’ ο κόρακας και γίνει περιστέρι,

Τότε κι εμείς δα σμίξομε, φίλοι μου μπιστεμένοι. 




Το εθελοντικό σώμα του καπετάν Μάρκου Δεληγιαννάκη στην Ήπειρο.



ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ ΠΟΛΕΜΟΥΝ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟ ΤΟ 1912-1913

ΩΔΗ ΣΤΟΝ ΚΑΠΕΤΑΝ ΜΑΡΚΟΝ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΑΚΗ
Καπετάνιο Αντάρτικων Σωμάτων της περιφερείας Σουλίου και Παραμυθιάς Ηπείρου 
από τις αρχές της εκστρατείας μέχρι τέλους, 
δηλαδή από τον Οκτώβριο του 1912 μέχρι τέλος Μαρτίου του 1913.

ΥΠΟ
Β. Γ. ΒΕΡΝΑΔΗ
ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΥ
1
Τρεις αδελφοί τρεις αρχηγοί τρεις πρωτοκαπετάνιοι
Από την Κρήτη ξεκινούν στον πόλεμον να πάνε,
Ν' αγωνισθούν στην Ήπειρον και εις την Μακεδονία
Στα σκλαβωμένα αδέλφια των ελευθέρια να φέρουν,
Πήραν παιδιά δικά τωνε ανήψια και ξαδέλφια,
Πήραν και φίλους μπιστικούς και Κρητικούς λεβέντες
Επήραν και σταυραετούς Σουλιώτες Ηπειρώτες
Πούχαν τον πόλεμο γιορτή, τον πόλεμο παιγνίδι,
Τρέχει ο Ηλίας πλειά μπροστά για την Μακεδονία,
Ο Κανάκης για την Ήπειρο στο Μέτσοβο στον Δρίσκο
Και ο Μάρκος ο περίφημος Παραμυθιά και Σούλι.
Για σου χαρά σου Αρχηγέ Δεληγιανάκη Μάρκο
Το λεν τα παληκάρια σου και οι ΗπειροτοΣουλιώτες
Το λέγουν και όλα τα βουνά η Σπάτα και ο Κορίλας
Και η Βριτζάχα η ξακουστή, το Σούλι και το Κούγκι
Θα μπούμεν στην Παραμυθιά θα σφάξωμε τους Τούρκους
τους αρχηγούς της Τσαμουριάς τους Τουρκοαρβανίτες,
Θα πάμεν και εις τα Γιάννενα στ' Αλή Πασά το Κάστρο
Να βρούμεν τον Εσσάτ Πασσά.

Η εξιστόρηση της απελευθέρωσης του Συρράκου απο έναν καπετάνιο του Σώματος των Κρητών Εθελοντών


Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο: "ΣΥΡΡΑΚΙΩΤΗΣ"

Αριστείδης Κριάρης
Αρχηγός εθελοντικού σώματος 
εις τον Ηπειρωτικόν Αγώνα 1912 – 1913
Από τον Αζωγυρέ Σελίνου Χανίων Κρήτης

Ευρισκόμουνα εις το χωριό Δερβενίστα μαζί με τους άνδρες μου, κατεβαίνοντας από το Μέτσοβο οπότε πήρα την πληροφορία ότι ο Λόχος Ευζώνων υπό τις διαταγές του Λοχαγού Τρυπογιώργου και 500 Κρήτες Αντάρτες υπό τις διαταγές διαφόρων Αρχηγών και όπου επετέθησαν από τις Καλαρρύτες κατά των εις το Συρράκο Τούρκων την 22αν Νοεμβρίου 1912.
Έτρεξαν αμέσως από την Δερβενίτσα, οι αρχηγοί Σγουρός,...
Λαγουδάκης, Δασκαλάκης και Ελευθέριος Μπιλαλάκης μαζί με τους άνδρες τους, προς τα χωριά ¨Γότιστα¨ και ¨Κράψι¨...

Ημερολόγιο για τα "100 χρόνια ελεύθερα Γιάννενα"


Ημερολόγιο 2013
Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή

Αφιερωμένο στα 100 χρόνια Ελεύθερα Γιάννενα


Εξώφυλλο


Οπισθόφυλλο

Πηγή: Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα: "ΓΙΑΝΝΕΝΑ ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ"


Έκθεση λιθογραφιών με θέμα:

"Η εποποιία 1912 - 13 και η απελευθέρωση των Ιωαννίνων"

στο λαογραφικό Μουσείο "Κώστας Φρόντζος"   

 από το Ίδρυμα Μελετών Ιονίου και Αδριατικού Χώρου & το Ίδρυμα Ιωσήφ και Εσθήρ Γκανή

 
Η διάρκεια της έκθεσης : 
 10 Δεκεμβρίου 2012-10 Ιανουαρίου 2013

Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα-Παρασκευή: 9-2 μ.μ
Δευτέρα-Τετάρτη : 5-8 μ.μ





Αναδημοσίευση από την ιστοσελίδα: "ΓΙΑΝΝΕΝΑ - ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΕΥΕΡΓΕΤΩΝ" 

 

Απελευθέρωση Ιωαννίνων 21 Φεβ.1913 - Ιστορικό ντοκουμέντο






Tο τελευταίο δεκαήμερο του Νοεμβρίου 1912, ύστερα από απόφαση της Κυβερνήσεως να επιδιώξει την απελευθέρωση της Ηπείρου πριν από τη σύναψη συνθήκης ειρήνης μεταξύ των εμπολέμων, ο Στρατός Ηπείρου ενισχύθηκε με τη IΙ Μεραρχία από τη Θεσσαλονίκη και ανέλαβε νέα επιθετική προσπάθεια.

Η ΗΠΕΙΡΩTΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ


Στο αρχείο του ιατρού Χρηστίδη αναγράφεται ο όρκος των μελών της Ηπειρωτικής Εταιρείας, των Ελευθερωτών της Ηπείρου, που είναι ο εξής:

"Ορκίζομαι επί του ιερού ευαγγελίου, εις το όνομα της μιάς και αδιαιρέτου και ομοουσίου Αγίας Τριάδος, ότι θέλω χύσει και την τελευταία ρανίδα του αίματός μου, προς απελευθέρωσιν της φιλτάτης μου πατρίδος Ηπείρου όταν διαταχθώ πρός τούτο, και ότι θέλω τηρήσει απόλυτον εχεμύθειαν περί του σκοπού και του έργου της εταιρείας, εν ή δε περιπτώσει φανώ επίορκος να υφίσταμαι τας συνεπείας του περί ποινών μυστικού άρθρου και να είμαι επικατάρατος".

Η Σφραγίδα του Διοικητικού Συμβουλίου της Ηπειρωτικής Εταιρείας.




Η ΗΠΕΙΡΩTΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
[Από το KAPISTRI. Γράφει ο αναγνώστης μας: ΞΕΝΟΦΩΝ ΔΡΟΣΟΣ]
 
Το περιορισμένο ελεύθερο Ελληνικό κράτος στις αρχές της δεκαετίας του 20ου αιώνα, που τα σύνορά του έφθαναν μέχρι την Άρτα, επικρατούσε Κυβερνητική αστάθεια Τα πολιτικά κόμματα δεν έπαιρναν την απόλυτη πλειοψηφία για να σχηματίσουν Κυβέρνηση, έτσι ο Βασιλέας Γεώργιος Α΄ όριζε τους Πρωθυπουργούς της χώρας. Κανένας δεν ευαισθητοποιήθηκε για την απελευθέρωση της υπόλοιπης Ελλάδας μετά την οδυνηρή ήττα του 1871 (ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ) κανένας δεν ασχολήθηκε για την απελευθέρωση των υπολοίπων εδαφών (1).
Όμως οι Ηπειρώτες της Αθήνας που υπηρετούσαν σε καίριες θέσεις του δημόσιου βίου, αποφάσισαν να ιδρύσουν την Η.Ε. (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ). Κατά κάποιο τρόπο να είναι αντίστοιχη με αυτή των Φιλικών, με σκοπό την απελευθέρωση της Ηπείρου. Στην εταιρεία ήταν μυημένοι αξιωματικοί Ηπειρώτες που υπηρετούσαν στον Ελληνικό στρατό. Μεταξύ αυτών ήταν και ο υπολοχαγός Κ. Τσιριγώτης.
Η Η. Ε. (ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ) ιδρύθηκε στην Αθήνα την 25η Μαρτίου του 1906 υπό τον Σπύρο Σπυρομήλιο. Εν τω μεταξύ μεταθέτουν τον υπ/γό Κ. Τσιριγώτη στο προξενείο στα Ιωάννινα για να αναλάβει την οργάνωση της Εταιρείας και την συγκέντρωση πληροφοριών για την κατάσταση των Τουρκικών δυνάμεων στα Ιωάννινα καθώς και τους χάρτες με τις θέσεις των τουρκικών δυνάμεων. Στην εταιρεία εκτός των στρατιωτικών οργανώθηκαν και επιστήμονες. Ακόμη και καθηγητές πανεπιστημίου, δημοσιογράφοι και λόγιοι όπως ο καθηγητής Πανταζής, ο λόγιος Χρήστος Χρηστοβασίλης, ο Καπράνος, ο Παναγιώτης Δαγκλής Αντ/ρχης Πυροβολικού, ο δημοσιογράφος Γεώργιος Γάγαρης, ο Αυγερινός Αβέρωφ πολιτικός. Οι ανωτέρω αποτέλεσαν το Διοικιτικό Συμβούλιο της Εταιρείας. Πρόεδρος ανέλαβε ο Π. Δαγκλής διότι ήταν και υπαρχηγός του στρατού.
Η Η. Ε. άρχισε αμέσως να δραστηριοποιείται στην οργάνωση της Ηπείρου. Έτσι δημιουργήθηκαν τρεις διευθύνσεις στην Ήπειρο , Η Α΄ Δ/νση στα Ιωάννινα, η Β΄ δ/νση στην Πρέβεζα , η Γ ΄Δ/νση στο Αργυρόκαστρο. Την πιο μεγάλη δραστηριότητα την είχε η Α΄ Δ/νση στα Γιάννενα . Όλοι οι υπεύθυνοι των Δ/σεων είχαν ψευδώνυμο. Ο Τσιριγώτης είχε το ψευδώνυμο "Άραχθος", ο δικηγόρος Περικλής Γεωργίτσης το ψευδώνυμο "Λάϊος" .

Η ορκωμοσία των μυημένων γινόταν κυρίως σε εκκλησίες και μοναστήρια από τους ιερείς. Στην μητρόπολη ορκιζόταν οι αδελφοί. Και στην Αγία Αικατερίνη οι εταίροι και οι ελευθερωτές.
Σκοπός της εταιρείας ήταν να μεταφέρουν τον οπλισμό "γκράδες" από το Ελληνικό έδαφος στα Γιάννενα. Η μεταφορά των όπλων δεν ήταν εύκολη διότι οι Τούρκοι φύλαγαν τις διαβάσεις.

Χίλια ενιακόσια δώδεκα/δεκατρία





 Χίλια ενιακόσια Δώδεκα
(Στίχοι/Μουσική :Λεωνάρδου Μπουρνέλη)
(Ερμηνεία: Γιάννης Παναγιώτου)

 "1 9 1 2" ,
στα Δοξασμένα Χρόνια
στου Μπιζανιού τις Κορυφές
βροντούσαν τα Κανόνια.

Αναμνήσεις ενός Ηπειρώτου Αγωνιστού


Αθαν. Δ. Τσεκούρα «Από του 98ου υψώματος. Αναμνήσεις ενός Ηπειρώτου Αγωνιστού», Αθήνα 1979. Αριθ. 50 στη σειρά «Βιβλιοθήκη της Ηπειρωτικής Εταιρείας Αθηνών».

Ο συγγραφέας θυμάται αυτά που έπραξε ο ίδιος και οι συνεργάτες του μετά την κρίση του 1897 μέχρι το 1914 στον Βορειοηπειρωτικό αγώνα.
Τόπος των διαδραματιζομένων είναι η Ήπειρος, όπου συνωμοτικά κινούνται τα μέλη του Ηπειρωτικού Κομιτάτου (Ηπειρωτική Εταιρεία) για την προετοιμασία της απελευθέρωσης.
Το βιβλίο δεν είναι «Ιστορία» αλλά έχει όμως υλικό για την ιστορία, πλούσιο και αυθεντικό μάλιστα.
Είναι πνευματικό δώρο από τον συγγραφέα στις νεώτερες γενιές της Ηπείρου και ιδιαίτερα στους σημερινούς νέους της Ηπείρου και της Ελλάδας.




Γελάει η στεριά κι η θάλασσα και χαίρετ' όλη η πλάση...


«Δεν ήρθε πρώιμα η άνοιξη κι ουδέ το καλοκαίρι.
Χαιρόμαστε, χορεύουμε και ψιλοτραγουδάμε,
γιατί ελευτερωθήκανε, αητέ, τα Γιάννενά μας!»







Εψές ήμουν στα Γιάννενα κι αντίκρια στο Μπιζάνι
κι ακούω ντουφέκια πόπεφταν, κανόνια που βροντάνε.

-Μήνα σε γάμο πέφτουνε, μήνα σε πανηγύρι;
-Μηδέ σε γάμο πέφτουνε, μηδέ σε πανηγύρι,
παρά ειν’ ο ελληνικός στρατός και πολεμάει τους Τούρκους.
Εσάτ’ πασάς εφώναξε, του Κωνσταντίνου λέει:
-Πάψε Κώστα μ’, τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι,
δικά σου είναι τα Γιάννενα, δικό σ’ και το Μπιζάνι,
δική σου και η Πρέβεζα με τους χρυσούς μπαξέδες
και 'γω σκλάβος σου γένομαι με τριανταδυό χιλιάδες,
και το δικό μου το σπαθί στα χέρια σου το δίνω.




Τα Γιάννενα τιμούν την επέτειο της Απελευθέρωσης




...Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων (για το 2012) ξεκινά το Σάββατο 18 Φεβρουαρίου στις 12 το μεσημέρι με επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στο Ηρώο των «Αγωνιστριών Γυναικών των Τσεριτσάνων».
Στις 10:30 στο Στρατιωτικό Μαυσωλείο Ιωαννίνων στο Νεκροταφείο του Αγίου Νικολάου Κοπάνων, θα τελεστεί Επιμνημόσυνη Δέηση υπέρ αναπαύσεως των ψυχών των πεσόντων Αξιωματικών και Οπλιτών στους αγώνες του έθνους.

Το Σάββατο στις 20.30 το βράδυ, στη σημαντικότερη πολιτιστική εκδήλωση των ημερών, η Κρατική Ορχήστρα Αθηνών θα εμφανιστεί στο Πνευματικό Κέντρο (βλ. και σελίδα 13).

Την Κυριακή 19 Φεβρουαρίου, στις 10.30 το πρωί, θα πραγματοποιηθεί επίσκεψη στα οχυρά Μπιζανίου με τοπογραφική και ιστορική ενημέρωση από αξιωματικό της 8ης Μεραρχίας, ενώ θα ακολουθήσει στις 11.15 επιμνημόσυνη δέηση και κατάθεση στεφάνων στον τύμβο Μπιζανομάχων και επίσκεψη στην έκθεση φωτογραφιών από τις μάχες του πολέμου 1912-1913 στο πολιτιστικό κέντρο Μπιζανίου.


Η ελληνική σημαία
υψώνεται στο Μπιζάνι.

Από την παρέλαση της 21ης Φεβρουαρίου 2011



Οι βαλκανικοί πόλεμοι του 1912-13 αποτυπωμένοι στον καμβά του άρχοντα-ζωγράφου των Ιωαννίνων, Κενάν Μεσαρέ.




Ο ελληνικός στρατός εισέρχεται στα απελευθερωμένα Γιάννενα

Ο Κενάν Μεσαρέ γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1889.

Ήταν γιος του Τούρκου (αλβανικής καταγωγής) στρατηγού Χασάν Ταχσίν πασά, που παρέδωσε στους Έλληνες την πόλη της Θεσσαλονίκης, αρνούμενος να συνδιαλλαγεί με τους Βουλγάρους που τον πίεζαν φορτικά να μπουν στην πόλη.
“Απ’ αυτούς την πήραμε και σ’ αυτούς θα την παραδώσουμε”, είπε, σύμφωνα με την παράδοση, εκείνες τις δύσκολες ώρες, ενώ για τα φιλελληνικά του αισθήματα, του αποδόθηκε από τους Τούρκους η μομφή της εσχάτης προδοσίας και του φορτώθηκε αποκλειστικά η ευθύνη για την ήττα και την απώλεια της Θεσσαλονίκης.

Ο Κενάν μιλούσε άπταιστα τα ελληνικά, χάρη στην Ελληνίδα μουσουλμάνα μητέρα του αλλά και λόγω της διγλωσσίας που επικρατούσε τότε στην Ήπειρο. Μετά τις εγκύκλιες σπουδές του στην ηπειρωτική πρωτεύουσα, σπούδασε στην περίφημη σχολή Γαλατά Σεράι της Κωνσταντινούπολης και ακολούθησε τον πατέρα του στις πολλές στρατιωτικές μετακινήσεις του ανά την οθωμανική αυτοκρατορία ως υπασπιστής του. Μάλιστα, κατά την υπογραφή της παράδοσης της Θεσσαλονίκης, ανάμεσα στην ελληνική και την τουρκική αντιπροσωπεία στο Διοικητήριο βρισκόταν και ο ταγματάρχης Κενάν, ο οποίος φέρεται ότι συνέταξε το πρωτόκολλο στα γαλλικά, τα οποία γνώριζε επίσης άπταιστα.
Μετά την ήττα των Τούρκων και την αποχώρησή τους από τη Μακεδονία, ο Κενάν επέλεξε να μείνει στη Θεσσαλονίκη, παίρνοντας την ελληνική υπηκοότητα. Στην πόλη έμεινε πάνω από 25 χρόνια, είχε πολλούς φίλους και είχε τη στόφα και τη φήμη του κοσμοπολίτη. Μετά το γάμο του, το 1934, εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα όπου γεννήθηκαν τα παιδιά του.

Ψηλός, λιπόσαρκος, κομψός, για τους γείτονές του ήταν ο Κενάνμπεης - μια σκιά των παλιών Ιωαννίνων, που έσβησε το 1965.

Όταν πέθανε, θάφτηκε, σύμφωνα με την επιθυμία του, στο αλβανικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης (στην Τριανδρία), επιστρέφοντας για πάντα στην πόλη που αγαπούσε ιδιαίτερα.

Ζωγράφος και άρχοντας, Αλβανός, με ελληνικό αίμα από τη μητέρα του και με γιαννιώτικη παιδεία, ένα σπάνιο δείγμα του κοσμοπολιτισμού των Ιωαννίνων, όταν η πόλη «ήταν πρώτη στ' άρματα, τα γρόσια και τα γράμματα», ο Κενάν Ταχσίν Μεσαρέ γίνεται τώρα ευρύτερα γνωστός, χάρη σ' ένα αποκαλυπτικό λεύκωμα, αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του αυτοδίδακτου αυτού ζωγράφου, που εκδόθηκε από τη Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιωαννίνων.

Πηγή:

Πηγές:
1. Αφιέρωμα στην εφημερίδα: "ΤΑ ΝΕΑ" 14/2/2003
2. [ http://logomnimon.wordpress.com/2010/10/23/%CE%BC%CE%B9%CE%B1-%CE%B5%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CE%BD%CE%B1-%CE%B4%CF%8D%CE%BF-%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82/ ]

Φωτογραφίες...



"Τα πήραμε τα Γιάννενα"


Ένα ιστορικό ντοκυμαντέρ από το Κινηματογραφικό Αρχείο
του Πολεμικού Μουσείου,
διάρκειας 16':35",
με θέμα τους αγώνες για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων
στις 21 Φεβρουαρίου 1913.
[παραγωγή 2007]

 
Το λεν τα μαύρα Γιάννενα, το δόλιο Κακοσούλι,
το λεν κι απ' τη βαριά σκλαβιά, βασανισμένοι δούλοι.

Το λεν κι όσες γκρεμίστηκαν στα κράκουρα του λόγγου,
Σουλιώτισσες που χόρεψαν στις ράχες του Ζαλόγγου.

Το λένε τα ψηλά βουνά κι οι δροσερές βρυσούλες,
το λένε καμαρόφρυδες, κόρες Γιαννιωτοπούλες.

Το λέει αρματολού σπαθί και κλέφτη γιαταγάνι
το λένε χτύποι και βροντές στο τρομερό Μπιζάνι.

"Τα πήραμε τα Γιάννενα μάτια πολλά το λένε,
μάτια πολλά το λένε όπου γελούν και κλαίνε."
 

Ο λαός τραγουδάει για την απελευθέρωση των Ιωαννίνων

Η ΠΑΛΗ ΓΥΡΩ ΑΠΟ ΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ

( Τραγούδια του Ποιητή Λαού )





Συμπληρώνεται εφέτος ένας αιώνας από την άλωση και πτώση του θρυλικού Μπιζανίου και την απελευθέρωση των Ιωαννίνων από τον ελληνικό στρατό. Ο ποιητής λαός τραγούδησε την τιτανομαχία αυτή, που άρχισε τον Οκτώβριο του 1912 και τελείωσε στις 2 το πρωϊ της 21 Φεβρουαρίου 1913, με τη λευτεριά να απλώνεται, να περιδιαβαίνει τα Γιάννενα και να αγκαλιάζει την πολύπαθη, υπερήφανη και ανδρογέννα Ήπειρο. Στις 23 Οκτωβρίου 1912 ο ελληνικός στρατός στα Πέντε Πηγάδια δέχτηκε επίθεση του τουρκικού στρατού, επικουρούμενου από Γερμανούς συμβούλους, τον οποίο ανάγκασε σε άτακτη υποχώρηση στα Πεστά ( γενέτειρα του θρυλικού κανονιέρη του ’40 ταγματάρχη Δημητρίου Κωστάκη ), στο δρόμο Άρτας - Ιωαννίνων:

Για βγάτ’ εσείς οι Αρτινές κι εσείς καλές κυράδες,
γιατί θα γίνει πόλεμος και θα πιαστεί ντουφέκι.
πέφτουν κανόνια του Βολμή, κανόνια τ΄ Σκαλτσογιάννη,
ούλες οι ράχες καίγονται κι ούλα τα καραούλια,
κι αυτήν – η ράχη του Σκαλτσά ρίχνει αδιακόπως.
Τον Γερμανό τον βούλωσε, τον έχει βουλωμένον.
Γερμανικά εφώναξε, γερμανικά φωνάζει:
- Πασιά μου, τράβα το στρατό και στα Πεστά να πάμε. 1

Οι Έλληνες, όμως, κατέλαβαν και τα Πεστά και προωθήθηκαν μέσα σ΄ένα βαρύ χειμώνα προς το αντροκτόνο Μπιζάνι με τις φοβερές οχυρώσεις του που είχαν κατασκευάσει Γερμανοί Μηχανικοί:


Ισείς βουνά του Γρίμποβου, βουνά της Μανωλιάσας,
λίγου να χαμπηλώσιτι κανα ντουφέκι τόπου,
για να φανούν τα Γιάννινα, το έρημου Μπιζάνι,
πώς πολεμούν οι Έλληνες μι τους Τουρκαρβανίτις.
Πέφτουν κανόνια σαν βρουχή, ουβίδες σαν χαλάζι
Κι αυτά τα λιανουτούφικα σαν άμμους της θαλάσσης. 2

Οι νεκροί ήταν χιλιάδες στις μάχες για την εκπόρθηση του Μπιζανίου, πάρα πολλοί δε εθελοντές. Τάγμα Κρητών, το οποίο στην ολότητά του αποτελούνταν από φοιτητές και σπουδαστές, κυρίεψε το ύψωμα « Μάντρα » με επικεφαλής τον ταγματάρχη Ρήγα που πληγώθηκε σοβαρά και τον λοχαγό Σαλταμπάση, ο οποίος σκοτώθηκε στη μάχη. Από τους 1370 άνδρες του κρητικού τάγματος έμειναν περίπου 457 :

Κρητικόπουλο ψυχομαχεί στου Μπιζανιού τη ράχη
Δεν έχει μάνα να τον κλαίει, κύρη να τον λυπάται,
ούτε αδερφό ουτ΄αδερφή να τον ψυχοπονάται,
μόνο το δεκανέα ντου κι εκείνος τον λυπάται.
- Σηκώσου, στρατιώτη μου, κι αντρείο παλικάρι,
να πάρεις το τουφέκι σου να πάμεν- ε στη μάχη,
τσι Τούρκους να νικήσομε κι ύστερα να ποθάνεις.
Για να’χω ώρα πλειότερη το μνήμα σου να σκάψω
και σαν αντρείο Κρητικό να κάτσω να σε κλάψω.
- Παρακαλώ σας, βρε παιδιά κι αντρεία παλικάρια,
το μνήμα μου να σκάψετε στο μπλιο ψηλό χαράκι,
για να θωρώ τσι κανονιές, που’ρχοντ’ απ΄το Μπιζάνι,
να βλέπω και τα Γιάννενα, τη λίμνη τη μεγάλη.
Κι αν πάτε και στον τόπο μου, να πείτε τση μαμάς μου,
τση μπλια καλής ξαδέρφης μου και τσ΄αγαπητικάς μου,
πέτε τσης πως παντρεύτηκα στου Μπιζανιού τη ράχη.
Την πλάκα πήρα πεθερά, τη μαύρη γης γυναίκα
και τα σφαιρίδια κανονιού αδέρφια κι αξαδέλφια.
Κι όντεν ασπρίσ’ ο κόρακας και γίνει περιστέρι,
Τότε κι εμείς δα σμίξομε, φίλοι μου μπιστεμένοι. 3

Στις 21 Φεβρουαρίου 1913 ο πόλεμος τελείωσε και ο Εσάτ πασάς παρέδωσε στον διάδοχο Κων/νο τα Γιάννενα χωρίς όρους :

Εψές ήμουν στα Γιάννενα κι αντίκρια στο Μπιζάνι
κι ακού ντουφέκια πόπεφταν, κανόνια που βροντάνε.
-Μήνα σε γάμο πέφτουνε, μήνα σε πανηγύρι;
-Μήδε σε γάμο πέφτουνε, μηδέ σε πανηγύρι,
παρά ειν’ ο ελληνικός στρατός και πολεμάει τους Τούρκους.
Εσάτ’ πασάς εφώναξε, του Κωνσταντίνου λέει:
-Πάψε Κώστα μ’, τον πόλεμο, πάψε και το ντουφέκι,
δικά σ΄είναι τα Γιάννενα, δικό σ’ και το Μπιζάνι,
δική σου και η Πρέβεζα με τους χρυσούς μπαξέδες
και ‘ γω σκλάβος σου γένομαι με τριανταδυό χιλιάδες,
και το δικό μου το σπαθί στα χέρια σου το δίνω. 4

Επιτέλους, ο ελληνικός στρατός εισέρχεται ελευθερωτής στα φημισμένα Γιάννενα που είναι « πρώτα στ΄άρματα, στα γρόσια και τα γράμματα » :

Απ΄έξω από τα Γιάννενα, σ΄ένα ψηλό κλαδί,
ένα πουλάκι κάθεται και γλυκοκελαηδεί.
- Ανοίχτε στράτα διάπλατη και στράτα μυρωμένη,
γιατί έρχεται η Ελευτεριά η Κυρά με τ΄άνθη στολισμένη. 5

Όλη η Ελλάδα γιόρτασε την απελευθέρωση των Ιωαννίνων, ιδιαίτερα η Κρήτη, που θεωρούσε τη νίκη, επιτυχία της πολιτικής του Ελευθερίου Βενιζέλου, που έγινε πλέον θρυλικό πρόσωπο :

Την Τυρινή την Αποκριά, Πέφτη το μεσημέρι,
Ήρθεν απού τα Γιάννενα ολόχρυσο χαμπέρι.
Και γράφει το Παράρτημα: «Ήπεσε το Μπιζάνι
και είπε κι ο Εσάτ πασάς πόλεμο μπλιο δεν κάνει».
Δόξα στον ύψιστο Θεό, δόξα στον Αΐ-Γιάννη,
που πήραμε τα Γιάννενα μαζί με το Μπιζάνι.
Ήταν αιτία κι αφορμή ο μέγας Βενιζέλος,
να μας τον ζήσει ο Θεός, που σφάλιξε το τέλος. 6

Η ορμή και ο ενθουσιασμός των Κρητών φθάνει ακόμη στο δρόμο για την απελευθέρωση της ίδιας της Πόλης :


Επήραμε τα Γιάννενα και τη Θεσσαλονίκη
και στην Κωνσταντινούπολη δα τελειώσ’ η νίκη.
Να πα να τελειώσομε τη Θεία Λειτουργία,
απού ‘ ναι ατελείωτη εις την Αγια- Σοφία.
- Δος τηνε δα, σουλτάνε μου, και μην τηνε λυπάσαι,
γιατί δα σου την πάρομε και δα παραπονάσαι.
Γιατί δα σου την πάρουνε οι Κρήτες κι οι ευζώνοι,
που πολεμού μερού – νυχτού στο παγωμένο χιόνι.
Κι αυτοί δε λογαριάζουνε κρυγιότες μηδέ σφαίρες,
γιατί πολλά εβάψανε ετουτεσάς τσι μέρες.
Επήραμε τα Γιάννενα, την Πόλη θέμε ακόμη,
να πα να λειτρουήσουνε οι δεσποτάδες όλοι. 7


ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Βλ. Μ. Περάνθη: Ποιητική Ανθολογία, τ. Γ΄, Αθήνα χ.χ. 542.
2. Βλ. Ακαδημία, Αθηνών: Ελληνικά Δημοτικά Τραγούδια, Αθήναι 1962, Α΄, 179.
3. Βλ. Θ. Δετοράκη: Ανέκδοτα δημοτικά τραγούδια της Κρήτης, Ηράκλειο 1976, 79.
4. Βλ. Θ. Τσέτσου: Τραγούδια από τ΄ Άγραφα, Αθήνα 1981, 34.
5. Βλ. Σοφ. Δημητρακόπουλου: Ιστορία και δημοτικό τραγούδι, εκδ. «Παρουσία» Αθήνα 1998, σελ. 297 και άλλα Λαογραφία, Δ΄ 278-279,Ε΄365-366, 516.
6. Βλ. Θ. Δετοράκη, ο.π. 81.
7. Βλ. Θ. Δετοράκη, ο.π. 80.

[Του ποιητή Ανδρέου Αυγερινού]


Πώς αποτυπώθηκε στη Λογοτεχνία η Απελευθέρωση των Ιωαννίνων

Πώς αποτυπώθηκε στη Λογοτεχνία η Απελευθέρωση των Ιωαννίνων

[Αναδημοσίευση από την εφημερίδα: ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ"]
Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΒΙΛΑΕΤΗ - ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ


Τετρακόσια ογδόντα τρία χρόνια σκλαβιάς έζησαν οι Γιαννιώτες κι όμως αυτά δεν μπόρεσαν να εξαφανίσουν τον Ηπειρώτικο λαό μας, το Έθνος μας, την Ελληνική ψυχή μας. Το 1430 μ.Χ. παραδόθηκαν τα Γιάννενα στους Τούρκους αλλά δεν τούρκεψαν. Κράτησαν τη γλώσσα, έσωσαν την παράδοση, κάνοντας φάρο στην πικρή ζωή τους την Ελλάδα, για πέντε σχεδόν αιώνες. Πάλευαν για τη λευτεριά τους, ευαισθητοποιώντας όλους τους Έλληνες που έτρεξαν να βοηθήσουν στον τελικό αγώνα που μας έδωσε τη Λευτεριά, εκατό χρόνια σχεδόν μετά την Επανάσταση του 1821. Εθελοντικές ομάδες απ’ τον αλύτρωτο ακόμα Ελληνισμό, όλη η Ήπειρος, η Μακεδονία, η Κρήτη, τα νησιά του Αιγαίου, η Σμύρνη, τα βάθη της Μ. Ασίας, η Κύπρος, έσπευσαν να λάβουν μέρος και να δώσουν και τη ζωή τους ακόμα σε εκείνους τους πολέμους του 12-13. Η απελευθέρωση των Ιωαννίνων συντάραξε τις ψυχές και αποτυπώθηκε με ενθουσιασμό και συγκίνηση στην Λογοτεχνία, στην Τέχνη, στην Ποίηση. Τα Δημοτικά τραγούδια, η Λογοτεχνία, η Ποίηση κατέγραψαν την πίκρα για τη ζωή της σκλαβιάς και την προσμονή της Λευτεριάς, την πίστη γι’ αυτόν τον Αγώνα και τέλος τον ενθουσιασμό για το Μέγα Αποτέλεσμα: την Απελευθέρωση των Ιωαννίνων. Ακόμα και σήμερα, διαβάζοντας αυτά που γράφτηκαν τότε, έρχονται δάκρυα στα μάτια μας και στις καρδιές μας, σα να ζούμε τώρα εκείνες τις στιγμές.


Η Γκυ Σαντεπλαίρ, σύζυγος του Γάλλου Προξένου Δυσσάπ, μας δίνει μια τραγική περιγραφή των σκλαβωμένων ακόμα Γιαννίνων στο παρακάτω κείμενό της: «Μετά τις επτά τα Ιωάννινα είναι πόλις έρημος, πεθαμένη. Τι ερημιά, τι σιωπή! Ουδείς κρότος ακούεται από τα σπίτια. Τα παράθυρα είναι σκοτεινά. Το στρατοδικείο εργάζεται διαρκώς. Αι έρευναι και αι συλλήψεις διαδέχονται αλλήλας. Οι επίσημοι, δικηγόροι, ιατροί, έμποροι της πόλεως εφυλακίσθησαν, χωρίς να είναι γνωστή η αιτία της φυλακίσεώς τους. Τα μπουντρούμια είναι γεμάτα από τους δυστυχείς αυτούς ανθρώπους τους οποίους δέρνουν ανηλεώς… Χωρικοί καταδικασθέντες υπό του στρατοδικείου εκρεμάσθησαν εις τα δέντρα των δρόμων… Το να εισάγει κανείς Ελληνική εφημερίδα εις τα Ιωάννινα είναι έγκλημα!.. Ο ένοχος εκτίθεται αναμφιβόλως εις κίνδυνον να κρεμασθεί».

Η απελευθέρωση της Ηπείρου 1912-1913



Η απελευθέρωση της Ηπείρου 1912-1913 (Απελευθέρωση Ιωαννίνων)
Εξαιρετικό βίντεο του Πολεμικού Μουσείου

Πανόραμα του 20ου αιώνα - Η απελευθέρωση της Ηπείρου (video)

Θύμησες από τα Γιάννενα μιας άλλης εποχής

ΖOΥM... στην Hπειρωτική παράδοση

Γλέπαμαν την παρέλαση του στρατού μας με λαχτάρα...
[Από την εφημερίδα: ΠΡΩΙΝΟΣ ΛΟΓΟΣ]

Γράφει η ΚΟΥΛΑ ΤΖΑΛΜΑΚΛΗ - ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΗ


Mατάρχεται 21η Φεβρουαρίου... Γυρίζω πίσω, πολλά... πάρα πολλά χρόνια πίσω!.. Τότε που πρωτοκάτσαμαν στο Κουρμανιό, φθινόπωρο καιρό, κι ήρθε κι ο Φλεβάρης...


Ως τότε, σαν ήταν καιρός που να μπορούσαν να μας βγάλουν στην πλατεία, γλέπαμαν την παρέλαση του στρατού μας, με λαχτάρα!.. Κι οι μεγάλοι που έζησαν ως υπήκοοι, χρόνια και ζαμάνια, κι εμείς που ακούγαμαν ―κι όσο μπορούσαμαν να καταλάβουμε― γιʼ αυτή την υπηκοότητα του κιαρατά...

Των μεγάλων μας, δεν τους είχε περάσει ακόμα το καμάρι για κείνη τη μέρα που μπήκαν οι Έλληνες!.. Σάμπως πόσα χρόνια ήταν, που είχαν διαβεί; Ούτε είκοσι ακόμα, δεν είχαν κλείσει από κείνη τη μέρα που είχε στρωθεί η πλατεία η κάτω, από κόκκινα φέσια, που τα πέταζαν με ινάτι οι γιαννιώτες οι καψαροί...

Παρά ένα είκοσι, ήταν τα χρόνια, που στο Κουρμανιό, γιορτάσαμαν καταλαχταρτζ'μέν... απ' τα χαράματα... Την απελευθέρωση της πόλης μας ― που το καμαρώνουμε... Κάποτε τα ματάειπα, αλλά θα πέρασαν καμιά δεκαριά χρονάκια... (αλήθεια, πως πέρασαν!). Θα τα ματαπώ... Τα καψαρά τα παιδιά της Φιλαρμονικής του Δήμου μας, από τα χαράματα έφερναν γύρα στους κεντρικούς δρόμους της πόλης (όλους χωματένιους ακόμα) και παιάνιζαν το:
«Τα πήραμαν τα Γιάννινα, μάτια πολλά το λένε όπου γελούν και κλαίνε!..»